Arzu Rana
Active Member
Bu ders işleniş yöntemi gerek kalabalık gerekse normal sınıflarda Türkçe desinin vermek istediği temel amaç olan: Gördüğü anlamlı simgeleri okuma, zihnindeki verileri yazma, düşündüğünü anlamlı seslere dökerek konuşma, anlamlı sesleri dinleme becerilerine ulaşmak için hazırlanmış bir öneridir. Okumanın görme engelliler haricinde göz ile yapıldığından görsel okuma diye bir kavram oluşturmanın çelişeceği düşüncesiyle görsel okuma diye bir alan belirtilmemiştir.
100 DAKıKADA MÜKEMMEL TÜRKÇE DERSı
1. AşAMA(10-15 dk.): METNı VE GÖRSELLERı ıRDELEME
Bu aşamanın adı bilinerek inceleme değil irdeleme konulmuştur. Sebebi aşağıda anlatılmaktadır.
"Ders kitabı sayfa ... daki metni, sayfa numaralarını, sayfa numara renklerini, başlık rengini, ilk tümce-son tümceyi, metnin görsellerini, yazarın adı ve soyadını vb. öğelerini iyice inceleyin." denilir.
2-3 dk. inceleme yaptırtılır. Sonra kitap ve gözler kapattırılır. Öğrenciler başını sıraya indirir. Bu sırada sınıfta sessizlik sağlanmalıdır. (Bu yöntemde ilk başlarda ses ve göz açma konusunda sıkıntılar yaşanabilir ama sorun çok geçmeden öğrencilerin benimsemeleriyle çözülecektir.)
Öğrencilere inceledikleri şeyler hakkında sorular sorulur. Örneğin: başlık neydi, şurada ne vardı, sayfa numarası kaçtı, rengi neydi vb. sorular sorularak zihinde canlandırma yapılır. 2-3 dk. sonra
- "Başları kaldır. Kitabı şimdi açmayın. Sorularımı dinleyin." denilir. Öğrencilerden yanıtlar alınır. Yanıtlar hakkında dönüt verilmez. (Dönütü bu aşamadan sonra öğrencinin kendisi metni ve görselleri inceleyerek alacaktır. Bu çocuklar için çok eğlenceli bir aşamadır.)
- "şimdi kitabı açabilirsiniz." denilir. Kitapların incelemesi sağlatılır. Bu süreç 10 dk. gibi bir zamanı almaktadır. Ders için katkısı yadsınamayacak bir aşamadır. Türkçe'de kazanımlarda olmayan ama çocuğun zihnini canlandıran, olaylara bakışını etkileyen bir aşamadır.
Bu aşamada incelenen ve gözler kapalıyken sorulmayan birkaç soru da sorulur.Bu şekilde ilerleyen derslerde ve çocuk için günlük hayatta, istenilen ve gizilalgı oluşturulur. Çocuk hem metni okumadan zihinde tahmin eder. Belirli kavramlar zihinde canlanır. Gördüklerine üstünkörü bakmak yerine derinlemesine bakar. Bakmakla kalmaz görmeyi öğrenir.
2. AşAMA (10-15 dk.): ANAHTARLARLA ÇALIşMA
Bu aşamada metni kavramaya yardımcı olan anahtarlar oluşturulmalıdır. Bunların kılavuz kitaplarındaki adı anahtar sözcüklerle çalışmadır.
Tahtaya: "... Metni Anahtarlarıyla Çalışma" başlığı altına anahtar sözcükler yazılır:
... Metni Anahtarlarıyla Çalışma
a) tüm
b) tümen
c) taruz
ç) topçu
- "Bu sözcükleri alfabetik (sözlük sırası) sıraya dizin." diye tahtaya yazılır.
- "Eğer bunlardan anlamını bilmediğiniz varsa anlamlarını sözlükten araştırın." denilir.
- "Bu sözcükleri kullanarak şiir, hikaye veya bir paragraf yazın." diye tahtaya yazılır.
3. AşAMA (10-15 dk.): METNı OKUMA VE ANLAMI BıLıNMEYEN SÖZCÜKLERLE ÇALIşMA
Önce metin öğretmen tarafından sesli olarak bir kez okunur. Okuma sırasında öğrencilerin tahmin etmeleri gereken bölümler belirtmişseniz oralarda durup tahmin yapmalarını isteyebilirsiniz. Okumadan önce öğrencilere şu yönergeyi verin:
- "Ben okurken siz gözlerinizle beni takip edin. Anlamını bilmediğiniz sözcük varsa o sözcüğün altını çizin." denilir. Sonra sesli okumaya başlanır.
Öğretmen tarafından sesli okuma yapıldıktan sonra öğrenciler tarafından bir kez sessizce okumaları yönünde yönerge verilir. Yine anlamı bilinmeyen sözcük fark ederlerse altını çizmeleri yönünde uyarı yapılır.
Bu noktada anlamı bilinmeyen sözcüklerle çalışma yapılır. Sözlükten anlamlarını araştırmaları söylenir. Metin bir kez sessiz okunduktan sonra anlamı bilinmeyen sözcüklerin anlamlarının çocukların zihninde canlanması metnin kazanımlarına daha hızlı ulaşmamızı sağlar. (5 dk)
Sonra 1-2 öğrenci tarafından metin sesli olarak okutulur. Sonrasında paylaşarak okuma yaptırılır. Her öğrenci mutlaka sesli okuma etkinliğine katılmalıdır.
4. AşAMA (5-10 dk.): 4N 1K VE 5N 1K ÇALIşMASI
Bu aşamada 4N 1K(ne, nerede, nasıl, ne zaman ve kim) 2-3 ve 4. sınıfın ilk ayındaki öğrenciler içindir. Bu öğrencilerin zihinsel hazırbulunuşluk seviyeleri "niçin" sorusunun oluşturduğu nedensel bağlaçları kuramadığı J. PıAGET'in araştırmaları sonucunda ulaştığı bir sonuçtur. 5N 1K (ek olarak niçin) çalışması 4. sınıftan sonraki sınıflar için kullanılacak bir çalışmadır.
Öğretmen her soru için bir örnek çözer. Sonra öğrencilerden her soru için metinde geçen 1-2 soru ve yanıt hazırlamaları istenir.
5. AşAMA (20-30 dk.): SÖZ VARLIğINI GELışTıRME
Metinde geçen eşsesli, eş anlamlı, zıt sözcükler, özel adlar, mecaz anlamlı, gerçek anlamlı, terim anlamlı sözcükler, yer adları, zamirler, sıfatlar vb. sözcükler buldurulur.
Zıtlık (ama, lakin, fakat, ...) ve Açıklama (çünkü, için, ...) Bağlaçları ile çalışma yaptırılır.
1. tümce (Zıtlık bağlacı) 1. tümcenin zıttı
1. tümce (Açıklama bağlacı) 1. tümcenin açıklaması
Bu çalışmaların hepsinde yazım ve noktalamaya dikkat edilmesi ve denetimin sağlanması gereklidir. Bu durum sayesinde çoğu kez noktalama ve yazım çalışmasını yapmış oluruz. Eğer gerekirse ve uzun süre bu çalışmayı yapmamışsanız noktalama ve yazım çalışması yaptırınız.
6. AşAMA (4-5 dk): METNıN KONUSU, ANA FıKRı, YARDIMCI FıKıRLERı VE ANA DUYGUSU
Öğrencilerin metnin ana fikrini bulmada zorlandıkları kesindir. Çünkü bu aşama analiz(çözümleme) aşamasıdır. Bu aşama bilişsel süreçler içerisinde( bilme, kavrama, uygulama, analiz, sentez) 4. basamakta yer almaktadır. Görüldüğü gibi üst düzey bir basamaktır. Her öğrenciden ana fikri bulmasını beklemek zordur. Bu zorluğu yenmek için öğrencilere "Bu metinle ilgili bir resim yapsaydınız bu resme ve metne nasıl bir slogan bulurdunuz?" diye sorulur. Verilen yanıt metnin ana fikrini buldurur.
Metnin konusu: Bu metin ne anlatıyor?
Metnin ana fikri: Bu metnin vermek istediği ileti nedir?
Metnin yardımcı fikirleri: Bunlar ananın yardımcılarıdır. Yani metinde geçen diğer fikirlerdir.
Metnin ana duygusu: Öğrenciye duygu kavramını hatırlatınız. Ondan sonra "Metnin ana duygusu ne olabilir?" diye sorunuz.
7. AşAMA (5-10dk) ÖğRENCıLERıN YAZILARININ OKUNMASI
Öğrencilere bu metinle ilgili verilen ev ödevlerinin sunuş aşamasıdır.
Öğrenciler tarafından yazılan veya çizilen ürünlerin yapan öğrenciler tarafından sınıfa sunulması aşamasıdır. Öğrenci ürünü hazırlayış sürecini anlatır; neyi,nasıl yaptığını belirtir. Eğer hikaye, şiir veya metin yazmışsa sınıfa okur. Sınıfça olumlu ve olumsuz eleştirisi yaptırılır.
Bu şekilde metin çalışması bitmiş olur. En fazla harcanacak süre: 100 dk olarak hesaplanmıştır.
Diksiyon dersler, Türkçe konuşma dersleri, Düzgün konuma dersleri